उजुरीमै भरपर्दा साँघुरियो कारबाही, ‘रिस्क’ मोल्न चाहँदैनन् प्रहरी अधिकृत

पूर्व डीआईजी हेमन्त मल्ल ठकुरी सम्झन्छन्, त्यतिबेलाको काठमाडौं । २०६७ मा महानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखा प्रमुखको जिम्मेवारीमा रहेका बेला ठकुरी डकैती, धाकधम्कीपछि चन्दा असुली, अपहरणजस्ता अपराधको अनुसन्धानमा रुमल्लिनुपर्‍यो । 

ठकुरीकै कार्यकालमा गणबहालका व्यापारी अञ्जनीकुमार चाचनको गोली हानी हत्या भएको थियो । 

‘त्यतिबेला ठूला ठेक्कापट्टामा गुण्डा समूहले धम्की दिएर भाग खोज्ने, पैसा उठाइदिने नाममा गुण्डाकै प्रयोग गर्ने, ठूला ढुंगा खानी र जग्गाको प्लटिङमा भाग खोज्ने र अझ न्यूरोडका ठूला व्यापारीसँग हप्तादेखि मासिकरूपमा रकम असुलीमा समेत गुण्डा सामेल हुने विषय नौलो थिएन ।’ 

२०६७ को तुलनामा अहिले जनसंख्याको चाप बढेको छ । व्यापार र व्यवसायसँगै घरजग्गाको कारोबार बढेको छ । तर, प्रहरीले बैंकिङ कसुर र वैदेशिक रोजगार ठगीबाहेक अर्को अपराध फेला पारेको छैन ।

काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय र जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौंको जनशक्ति पहिलाको दाँजोमा दोब्बर छ । अनुसन्धान कार्यालयमा पोख्त कर्मचारी छन् । 

१० वर्षभन्दा लामो समय बिताएका जवानदेखि सईसम्मका प्रहरी कर्मचारी कार्यरत छन् । तर, पनि प्रहरीलाई अपराधका सूचना आउँदैनन् । 

काठमाडौं उपत्यकामा संगठित अपराध नभएकै हो त ? पूर्व डीआईजी ठकुरी भन्छन्, ‘अहिले घटना हुँदै नभएका होइनन्, राजनीतिमा अपराधीकरण र अपराधको राजनीतिकरण भएकाले प्रहरीले चुनौती मोल्न नचाहेका हुन् ।’

ठकुरीका अनुसार अहिले पनि ठेक्कापट्टामा भाग खोज्ने, खानीमा महिना असुली गर्ने र व्यापारीसँग चन्दा असुली गर्ने काम भइरहे पनि कुनै न कुनै रूपमा ती गुण्डाहरू राजनीतिक दलका नेतासँग जोडिएका कारण प्रहरीले हात हाल्न चाहेका छैनन् ।

उपत्यका आसपासका ढुंगाखानी, ठूला प्लटिङ, क्यासिनोमा मिटरब्याज लगायतमा गुण्डाहरूको पनि लगानी रहेको एक प्रहरी अधिकारी बताउँछन् । 

गुण्डागर्दीबाट आर्जित रकमलाई ‘ह्वाइट मनी’ बनाउन गुण्डाहरूले राजनीतिक दलको आडभरोसा लिइरहेको ती प्रहरी अधिकारीको भनाइ छ । 

सामान्य सूचनाका भरमा इन्चार्जलाई तान्ने, कारबाही गर्ने र मनपरि सरुवाका कारण पनि प्रहरीले चुनौती मोल्न नचाहेको बुझाइ ती प्रहरी अधिकारीको छ । 

‘नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणको छानबिन गर्ने डीआईजी मनोज केसीको एक वर्षकै अवधिमा तीनपटक सरुवा भयो । आर्थिक लेनदेन पुष्टि नभई मधेशको जिल्लाका एसपीहरू भटाभट तानिए,’ प्रहरी मुख्यालयका एक उच्च अधिकृतले लोकान्तरसँग भने, ‘अपराधमा राजनीतिक कनेक्सन कहीँ न कहीँ जोडिएकै हुने र कारबाहीको भागीदार उल्टै प्रहरी हुनुपर्ने भएपछि किन प्रहरीले रिक्स मोल्छ ?’

चर्चित गुण्डानाइके चक्रे मिलन अहिले देखिने गरी आपराधिक घटनामा संलग्न छैनन् । उनीविरुद्ध प्रहरीमा कतै उजुरी छैन । तर, सामाजिक सञ्जाल फेसबूकमा उनका गतिविधि हेर्दा उच्छृङ्खल देखिन्छन् । कुण्डलेमुण्डले, चुल्ठेमुन्द्रे र हिपहप शैलीमा पार्टी मनाइरहेका देखिन्छन् । 

फिल्मका विभिन्न डायलग ब्याकग्राउन्डमा बजाएर नाचिरहेको भिडियोले देखाउँछ कि उनीहरूले आफ्नो वर्चश्व कायम राख्न खोजिरहेका छन् । 

कहलिएका गुण्डा नाइके राजीव गुरुङ उर्फ दीपक मनाङे राजनीतिमा छन् । उनी गण्डकीका प्रदेश सांसद हुन् ।

‘काभ्रेली डन’ भनेर चिनिने गणेश लामा अहिले नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा सक्रिय छन् । 

रमेश बाहुन भनिने सुजन पौडेल २०८० वैशाखमा जेलमुक्त भए । उनी अहिले नेपालभित्र भए/नभएको सूचना प्रहरीसँग छैन । 

गुण्डानाइके कुमार घैंटे र दिनेश अधिकारी ‘चरी’ प्रहरी इन्काउन्टरमा मारिएपछि सुस्ताएको काठमाडौं उपत्यकाको गुण्डागर्दी अहिले फेरि संगठित रूपमा चल्न थालेको बुझाइ प्रहरी अधिकारीहरूको छ । 

प्रहरीको जथाभावी सरुवा, कारबाही र नेतृत्वले राजनीतिसँग सौदाबाजी गरेकै कारण तलका प्रहरीले ‘रिस्क’ मोल्न नचाहने गरेको एक प्रहरी अधिकारीले बताए ।

‘प्रहरी नेतृत्वको कार्यशैली मूल्यांकन गरेर नै तलका प्रहरी मुभ हुन्छन् । मनपरि सरुवा र बढुवामा राजनीतिक हस्तक्षेप हुँदा काम गर्ने प्रहरीको मनोबल गिर्ने भएकाले रिस्क मोल्न चाहँदैनन्,’ पूर्व एआईजी हरिबहादुर पालले लोकान्तरसँग भने ।

पालले गुण्डागर्दीलगायत अन्य संगठित अपराधमा प्रहरीले हात हाल्न नचाहनुको कारण राजनीतिसँगै जोडिएको बताए । ‘हेर्दाहेर्दै हिजोका गुण्डा नाइकेहरू आज राजनीतिमा छन्, मन्त्रीसम्म भइसके, प्रहरीले तिनलाई सलाम ठोक्नुपर्ने अवस्था छ,’ पालले भने, ‘यो कसले गरायो त ? राजनीतिले न गरायो । अपराधको संरक्षण कहाँबाट भएको छ भन्दा त राजनीतिबाटै भएको छ । प्रहरीले किन रिस्क लिने, रिस्क लियो भने ऊ कारबाहीमा पर्छ ।’ 

काठमाडौं उपत्यका प्रहरी कार्यालयका प्रमुख एसएसपी सानुराम भट्टराई भने अहिले संगठितरूपमा गुण्डागर्दी भइरहेको भन्ने सूचना नरहेको बताउँछन् ।

‘अहिले ठ्याक्कै संगठित रूपमै गुण्डागर्दी र अन्य अपराध भइरहेको सूचना प्रहरीमा छैन । उजुरी नआउँदा कसैको खानपिन र रहनसहनलाई लिएर पक्राउ गरी अनुसन्धान गर्ने कुरा पनि त भएन ।’

भट्टराईका अनुसार अनुसन्धान कार्यालयले ठूला र गम्भीर प्रकृतिका अपराधको अनुसन्धान गर्ने भएकाले सामान्य घटनाको अनुसन्धान काठमाडौं परिसरबाटै हुँदै आएको छ । 

जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौंका प्रमुख एसएसपी वसन्त रजौरेले संगठित रूपमा हुने डकैती, अपहरण, चन्दा असुली र गुण्डागर्दीका उजुरी आउन छाडेको बताए ।

परिसरका अनुसार भदौ महिनाको १६ गतेसम्म प्रहरीमा ४४१ वटा उजुरी दर्ता भएका छन्, जसमा २९३ जना पक्राउ परेको उनले बताए । त्यस्तै, अदालतको फैसला कार्यान्वयन निर्देशनालयबाट कैद र जरिवाना गरिएका ३६१ जना पक्राउ परेका छन् ।

तुलनात्मकरूपमा प्रहरीमा दर्ता भएका घटनामा पक्राउ परेका संख्याभन्दा फैसला कार्यान्वयनतर्फकै संख्या बढी देखिन्छ । काठमाडौं प्रहरीले आफैंले सूचना पाएर घटनाको अनुसन्धान गरेका तथ्य भने कमै छन् । 

‘उजुरी नआइकन हामीले एक्सन लिन मिल्दैन, तर पनि पहिलेजस्तो गुण्डागर्दी र संगठित रूपमा हुने अपराध मौलाएको सूचना हामीलाई छैन ।’